Cukai merupakan satu instrumen ekonomi yang amat penting bagi sesebuah negara memperolehi hasil atau pendapatan.
Hasil daripada cukai ini digunakan oleh sesuatu kerajaan itu untuk mentadbir dan mengurus negara dan juga bagi perbelanjaaan membangunkan negara.
Cukai yang dikutip ini dibelanjakan oleh kerajaan bagi tujuan keselamatan negara dan rakyat, pembangunan fizikal dan infrastruktur seperti jalan raya, hospital, sekolah, tujuan membangunkan ekonomi, tujuan sosial seperti perkhidmatan kesihatan, pendidikan, kebajikan rakyat dan banyak lagi.
Oleh itu kita perlu faham yang hasil cukai yang diperoleh daripada rakyat melalui cukai yang kita sebagai individu perlu bayar kepada kerajaan akan dapat dimanfaatkan dan dinikmati balik oleh kita sebagai rakyat.
Cukai adalah suatu yang tidak boleh dipisahkan daripada kehidupan kita, pentabiran Negara dan ekonomi.
Malah, jika kita melihat isu cukai ini dengan lebih mendalam, kita akan dapat melihat bahawa orang yang mendapat manfaat daripada cukai yang dikenakan ialah diri kita sendiri.
Secara ringkasnya, cukai ialah kunci kepada pentadbiran negara yang berkesan dan kita tidak akan dapat lari darinya. Namun, sebelum kita boleh menerima cukai dengan hati yang terbuka, seseorang itu perlulah faham bagaimana dan kenapa cukai digunapakai oleh sesebuah negara.
Antara tanggungjawab kerajaan – yang memerlukan pendapatan dari cukai – ialah membina sekolah sebagai tempat untuk mendidik kanak-kanak. Cuba kita bayangkan di manakah kita sekarang, jika kerajaan mengabaikan tanggungjawab ini?
Selain daripada itu, kerajaan juga memperuntukkan dana untuk menyediakan infrastruktur asas seperti membina jalan yang menghubungkan kampung, pekan dan bandar dengan kawasan sekitarnya, dan membolehkan aktiviti perdagangan berlaku antara kawasan-kawasan tersebut.
Kerajaan juga bertanggungjawab untuk membina kemudahan awam seperti pasar untuk memberi ruang kepada rakyat untuk berniaga dan menjalankan kegiatan ekonomi mereka.
Peniaga tempatan akan mendapat keuntungan apabila barangan import dikenakan cukai – ini kerana ia akan menggalakkan pengguna untuk memilih barangan tempatan yang lebih murah.
Ini adalah satu strategi perdagangan yang penting yang digunakan oleh negara-negara di seluruh dunia dalam menjaga kepentingan rakyat tempatan.
Satu lagi kebaikan cukai ialah cukai yang dikenakan ke atas barangan seperti minuman keras, rokok dan perjudian.
Beban cukai ke atas barangan-barangan ini adalah untuk memastikan aktiviti tidak sihat seperti meminum minuman keras, merokok dan berjudi akan dapat dikawal dan tidak mendatangkan kemudaratan kepada masyarakat.
Selain itu, cukai yang dikenakan ke atas barangan-barangan ini juga boleh digunakan ke arah aktiviti pemulihan, alam sekitar dan pelbagai kempen untuk menggalakkan cara hidup sihat.
Berdasarkan prinsip yang sama, kerajaan Malaysia memberi pelepasan cukai ke atas pembelian buku untuk menanamkan sikap rajin membaca di kalangan rakyat.
Dengan adanya sistem percukaian, kerajaan mampu untuk membentuk masyarakat dan memupuk aktiviti sihat di kalangan rakyat.
Di negara kita, hampir 70 peratus daripada hasil negara datangnya dari hasil cukai.
Cukai ini boleh di kelaskan kepada cukai langsung dan cukai tak langsung.
Cukai langsung merupakan cukai yang kita sebagai rakyat bayar terus atau langsung kepada pihak kerajaan.
Contoh cukai langsung yang paling ketara adalah seperti cukai pendapatan dan urusan hal ehwal cukai pendapatan ini ditadbir oleh pihak Lembaga Hasil Dalam Negeri Malaysia.
Sekiranya kita layak dikenakan cukai pendapatan, cukai pendapatan merupakan cukai yang dikenakan terhadap pendapatan yang kita perolehi. Lebih banyak pendapatan yang kita peroleh, lebih banyak lah cukai pendapatan yang kita kena bayar.
Cukai tak langsung pula adalah cukai yang tidak dibayar terus atau langsung kepada pihak kerajaan.
Cukai tak langsung ini kita bayar kepada sesebuah kedai atau entiti perniagaan dan entiti perniagaan ini kemudiannya akan membayar cukai ini kepada pihak kerajaan.
Contoh cukai tak langsung adalah seperti cukai perkhidmatan dan juga cukai jualan. Urusan cukai perkhidmatan dan juga cukai jualan ini ditadbir oleh pihak Jabatan Kastam di Raja Malaysia.
Sebagai contoh, apabila kita menginap di sesebuah hotel atau makan di kedai kedai tertentu dan apabila kita membuat bayaran dan memperoleh resit bayaran, akan tertera di atas resit bayaran tersebut perkataan cukai perkhidmatan enam peratus.
Cukai ini kita bayar kepada hotel tersebut dan hotel tersebut kemudiannya akan membayar cukai perkhidmatan ini kepada pihak kerajaan.
Cukai jualan pula merupakan cukai yang dikenakan ke atas pengilang yang mengilang barangan dan juga keatas pegimport yang mengimport barangan.
Kebanyakan barangan yang dikenakan cukai jualan adalah pada kadar 10%.
Contoh barangan yang dikenakan cukai jualan adalah perabot, peti ais, televisyen, baju, kasut, beg tangan dan banyak lagi barangan.
Kita sebagai pengguna tidak tahu yang barangan ini telah dikenakan cukai jualan sebab ia tidak dinyatakan kepada kita.
Cuma elemen cukai jualan ini telah diambil kira sebagai kos apabila para peniaga menetapkan harga jualan barangan tersebut.
Kita perlu faham yang hampir kebanyakkan barangan yang kita beli sekarang telah pun dikenakan cukai jualan.
Sistem cukai jualan dan cukai perkhidmatan yang ada sekarang mempunyai banyak kelemahan dan kerajaan kehilangan banyak hasil disebabkan oleh kelemahan ini.
Sebagai satu langkah reformasi cukai dan bagi memastikan sistem percukaian yang lebih adil telus dan efisien pihak kerajaan telah menyatakan hasrat untuk memansuhkan cukai jualan dan cukai perkhidmatan yang ada sekarang dan menggantikannya dengan cukai barang dan perkhidmatan atau dalam bahasa Inggerisnya ‘Goods and Services Tax’ (GST).
Cukai barang dan perkhidmatan telah diperkenalkan di lebih daripada 160 buah negara di seluruh dunia dan telah terbukti berkesan di dalam konteks ekonomi moden.
Negara-negara seperti Singapura, United Kingdom, Australia dan Thailand telah lama memperkenalkan cukai barang dan perkhidmatan dan Malaysia juga dijangka akan turut memperkenalkan cukai ini tidak lama lagi.
Dengan pengenalan cukai barang dan perkhidmatan ini, negara akan melangkah setapak lagi ke arah status negara maju dan rakyat akan berada dalam sistem percukaian yang lebih adil, telus dan efisien.